Manastiri i 40 Shenjtorëve është vendosur në majë të një kodre, që i rri përballë Lëkurësit në lindje të qytetit të Sarandës (Onhezmit antik). Historia e këtij emri daton në vitet 324, prej nga ku u vendos edhe vazhdueshmëria e këtij qyteti.
Ai ndodhet vetëm 3 kilometra larg qytetit bregdetar dhe është monument i kategorisë së parë, nga të paktët të ruajtur që nga koha e Perandorisë Bizantine.
Eshtë një monument i rëndësishëm , jo vetëm për vendin tonë dhe përsa i përket formulimit arkitektonik është nga të paktit të ruajtur nga periudha e bizantit .
Fotografitë më të vjetra dhe një planimetri e bërë në vitin 1930 si edhe rrënojat egzistuese tregojnë që Manastiri kishte një stukturë madhështore, gati 40 m e gjatë 24 m e gjerë..
Mjediset nëntokësore të Bazilikës së 40 shenjtorëve ngjajnë shumë me ndërtimet romake në shumë elementë arkitektonikë konstruktivë. Kristianët e parë i vendosnin të vdekurit në varreza nëntokësore , duke besuar se nga trupi i tij do të ringjallej shpirti i pavdekshëm . Prania e varreve , lajmëron për një periudhë kristiane . Pelegrinët vinin për të parë varret e martirëve të famshëm.Demtimet e para Manastiri i mori nga dyndjet e ostrogotëve të Totilës në vitin 551 dhe dëmtimet shkatërruese Manastiri i mori nga bombardimet në fundin e Luftës së Dytë Botërore.
Për vlerat cilësore arkitekturore dhe historike që ky manastir mbart , është shumë i rrallë dhe shumë i vizitueshëm nga turistët e huaj.
Historia e tij lidhet me legjendën e 40 shënjtorëve.
Po çfarë thotë legjenda?
Thuhet se, 40 ushtarë të legjionit XII në garnizonin e Armenisë romake (Turqia e sotme) të quajtur “Rrufeja”, duke lundruar i kap një stuhi dhe moti i keq i detyron të ankoroheshin në gjirin e Onhezmit (Saranda e sotme).
Banorët vendas, të cilët ishin me besim fetar tjetër nga ushtarët, pra ishin ortodoks, i kapin dhe pas pyetjeve të shumta i detyrojnë të ndryshojnë besimin fetar të tyre, ose në të kundërt do t’i nënshtroheshin dënimit me vdekje në vaska të mbushura me ujë të ftohtë deri sa trupat e tyre të ngrinin.Ditët që pasuan i kaluan në izolim të plotë, deri në momentin e ekzekutimit.
Pranë vendit të martirizimit nuk mungonte dhe një banjë e ngrohtë në dispozicion të atij që do të ndërronte mendje, por ata refuzuan dhe u dënuan me torturë, duke i detyruar të qëndronin lakuriq në të ftohtin e dimrit dhe të qelive të cilat përkojnë me 40 dhomat e sotme të manastirit.
Gojëdhëna e mbetur në Sarandë thotë se 30 prej tyre ishin të shenjtë dhe 10 të tjerët, demonë. Në qelitë e tyre janë zbuluar piktura murale, mes të cilave ajo e një dishepulli që vlerësohet si një nga më të vjetrat e periudhës bizantine.
Një detaj që duhet përmendur, pasi po mos të kishte ndodhur, mundet të mos e kishim emrin e sotëm të qytetit, është se para ekzekutimit njëri nga ushtarët vdes dhe mbeten 39.
Ditën që do futeshin në vaskat e ujit të ftohtë martirët, ortodoksët i mbushin mendjen pastruesit të tyre që t’i bashkohej grupit, pasi duhej të vdisnin 40 bashkë dhe jo 39 sa mbetën. Shërbëtori pranoi dhe kështu numri i tyre u plotësua në 40.Momentin e fundit përsëri u ofrua falja e jetës në këmbim të ndryshimit të besimit fetar, asnjë nga ushtarët nuk bëri pas dhe kështu pranuan ekzekutimin e tyre në emër të lavdisë së zotit. Dhe kështu ndodhi.
U futën të 40 në vaskat e ujit të ftohtë deri sa trupat e tyre ngrinë dhe e gjithë kjo ndodhi në 9 mars të shekullit të VI.
Për këtë sakrificë heroike, vetë dënuesit, feja ortodokse, i shpalli të 40 – të shenjtorë dhe ju dha manastirin që mban sot të njëjtin emër, në të cilin janë të gdhendur ende emrat e secilit prej tyre.
Mendohet se kisha ka qenë funksionale deri në mesin e shek.19-të, falë kujdesjes së një komuniteti të vogël murgjish. Më pas bazilika u braktis.
/sarandalife.al/
.){kind=link}